Lamuza
parkeko zuhaitzik nabarmenena zedroa dugu zalantza barik. Eta ez
bakarrik alerik garaien eta lerdenak familia honetakoak direlako,
baita zabalduena ere badelako.
Zedroa
(Cedrus generoa), gogora dezagun, konifero mota bat da, pinuaren
lehengusu hurbila zehatz-mehatz. Ondorioz, konifero gehienak bezala,
hosto iraunkorreko zuhaitza dugu eta bere fruitua pinaburua da.
Zedroen azpifamilia berean hosto galkorreko alertzea dago eta amankomunean besteak beste, hostoen (azikulak, pinulumak) antolamendu
bereizgarria dute, bietan ala bietan brakiblasto izeneko multzoetan
bilduta daudelako hostoak.
 |
"Arboles y arbustos de la España peninsular"
Juan Ruiz de la Torre-Luis Ceballos |
Zedroek
upel formako pinaburu apainak dituzte, solik adarretan iltzaturik
ikusteko moduan daudenak, bertatik bertara desegiten baitira euren
hazidun eskataz lauhazetara zabalduz.
 |
| Himalaiako zedroa, parke ondoko Bizkaia kalean, piñaburuak agerian dituela. |
Zuhaitz
apaingarri moduan oso erabilia izan da Europako lorezaintza kulturan
eta XIX. mendetik aurrera erruz zabaldu zen lorategi
aristokratikoetan. Hiru espezie erabili izan dira batik bat.
Himalaiako zedroa (Cedrus deodara), Asiako mendikate honetako
mendebaldetik datorrena; Atlaseko zedroa (Cedrus atlantica),
Afrikako ipar-mendebaleko mendikateetan jatorria duena; eta Libanoko
zedroa (Cedrus libani) ekialde hurbileko mediterranear klimaren
eraginpeko mendietatik datorkiguna. Libanon daude hain zuzen ere,
espezie honen azken basoak eta bertako ikur nazionala da,
herrialdeko banderaren atal nabaria izanik.
 |
| Libanoko bandera |
Zedroa
basogintzan ere erabilia izan da, ingurune mediterranearreko baso
garaietan batez ere , Frantzian eta Andaluzian esaterako, zuhaizti
honen ezaugarri babesle eta estekikoak direla medio.
 |
| Atlaseko zedroa |
Bizitza
luzeko zuhaitza eta bataz besteko bizitza 250-400 urtekoa
izanagatik ere, 700 urte baino gehiagoko aleak topatu izan dira.
Adaburu ederreko zuhaitzak dira, enbor zuzen eta adar zabaleko
egitura egokikoak. Tamainan ere nabarmentzen dira, garaieran 40
metroak (70m-ko aleak neurtu izan dira) errez gainditzen dituztenak
zein metrobete baino gehiagoko diametroak. Ebanisterian zur
preziatua da zedroa, usain sarkorra ematen dion erretxin ugarikoak
izatea kontra duelarik.
 |
| Himalaiako zedroa, parkearen mendebaldeko muturrean |
Lamuza
parkean,Atlaseko eta Himalaiako zedroak topa ditzakegu. Espezie bi
hauek bereizteko adaburuaren formari erreparatu beharko diogu (adar
horizontalagoak lehenak, erorixeagoak bigarrenak) eta baita ere
hostoei (okertuxeak batak, tente eta luzexeagoak besteak).
 |
| Atlaseko zedroaren azikulak eta lore maskulinoa |
 |
| Himalaiako zedroa |
 |
| Himalaiako zedroa |
Arrañoko
probalekuan zegoen Libanoko zedro lerdena Udalak bota zuen duela 2
urte, bertako instalakuntzei kalte egiten omen zielako.
Agi
denez, Urquijo markesak gogoko zituen zedroak, gaur egun 35 ale
zenbatu baititugu parkeko eremuan, gehien-gehienak Himalaiakoak.
Kopuru horretako asko tamaina handikoak dira (30 metro baino
gehiagoko garaierak eta metrobeteko diametroak) eta nire ustetan,
aleen kantitatea eta tamaina aintzat hartuta, parkeko zuhaitz bilduma
osoan azpimagarriena zedro multzo hau da. Kokapena alderik
txarrena izan daiteke, Arrañorako magalean kokatuta bait daude
gehienak, nahiko marko estuan, udaldean giro gerizpetsu eta freskoa
eman arren, euren edertasuna izkutuan geratzen delako.
 |
| Himalaiako zedroak Arrañoko magalean |
 |
| Himalaiako zedroak Arrañoko magalean |
Parkeko
sarreran dauden Atlaseko zedro biak (zedro urdinak izendatuta,
loregintzako barietatea direla) apartak dira eta Lamuza inguruneko
ikur eztabaidaezinak dira.
 |
| Atlaseko zedroa |
Javi
Mateok egindako parkeko zuhaztiaren inguruko argitalpenetan datu interesgarriak ematen ditu jakitera Ponpeia izeneko pergola ondoan zeuden Himalaiako zedro biren harira. Zuhaitz hauen ipurdiak ikusgai daude oraindik orain,
egitura arkitektonikoaren albo banatan. Aurrez aurrez begiratuta
eskuinekoa, bietatik bota zuten lehenengoa izan zen, 1987. urtearen bueltan. Antza, zuhaitza iharturik egon arren, zutik ziruaen bota zuten arte. Apeo lanak eraztunak zenbatzeko baliatu omen zituzten eta 1892an landatua izan zela ondorioztatu. Handik urte batzuetara, ezkerrakoa bota zuten, Javiren esanetan, 44 metroko garaiaera zuela. Datuok Lamuzako zedro gehienen adinaren berri ematen digute, 130 urte inguru alegia, eta zuhaitzon balioa agerian utzi.
 |
| Javi Mateoren argitalpenetik ateratako argazkia, non pergola ondoko azken zedroa zutik agertzen den |
 |
| Parkeko pergola egun, alboetan egondako zedro biren ipurdiak agertzen direla |
Iruzkinak
Argitaratu iruzkina