Orchis italica: HARRIBITXIA ARRAÑON/ Una “joyita” en Arraño

Duela urtebete Lamuza-Arrañoko basa landaretza arakatzeari ekin genionetik, ustekabe ugari eman dizkigu naturgune honek, aurreikusitako aniztasuna handiago eta zabalago izan baita. Orain  arteko   ustekaberik nabarmenetakoa , zalantza barik, maiatzaren 9k eman zigun , Aceras anthropophorum (orkidea espezie arrunta ingurotan) ugariz apaindurtako ezponda batean,  larrosa-ubel kolore biziko loreari erreparatu genionean.   Sinesgaitza hasieran, beharrezko kontrasteak ondoren (Iñako Villamor lagunarena aipatzeko modukoa  da) eta baieztapena azkenean:  Orchis italica, mediterraneo aldeko orkidea espezie ez oso ohikoa da eta Euskal Herriko mediterranear klimaren eraginpeko eremuan, espezie bakanatzat hartua.  Beraz, ingurune atlantikoan are bitxiagoa da espezie hau topatzea.

En un paseo primaveral por el monte Arraño (2018.05.9) localizamos un ejemplar de Orchis italica, una orquídea considerada rara en su hábitat habitual (clima mediterráneo), por lo que su presencia en nuestro entorno (de influencia atlántica) se hace excepcional.  Orchis italica es una atractiva orquídea, al parecer no solo para el ojo humano, sino también para el ganado, posible  causa de que este ejemplar desapareciera en pocos días sin dejar ni rastro. Este hecho nos debe hacer reflexionar, sobre todo a Ayuntamiento, Diputación o Gobierno Vasco, competentes en  la protección del territorio y patrimonio natural, pues Orchis italica es una especie considerada “Vulnerable”, en el catálogo de especies protegidas de la CAPV,  segunda protección en importancia después de  “En peligro de Extinción”. 

Ale bakarra zen eta ganorazko argazki batzuk egin gabe, egun gutxi  batzuen  buruan , desagertu zen arrastorik utzi gabe.

Arrazoia ez dago argi: paseantearen batek, lorearen edertasunak erakarrita, etxera eramango zuen akaso?  Azken hilabetetako tematzeari Basajaunak egindako opari efimeroa izan ote zen ? Inguruotan dabiltzan aberen  batek jango ote zuen?? Badirudi, azken aukera hau posibleena dela, lore hau zegoen lekutik ez oso hurrun, beste orkidea espezie ikusgarri (Himantoglossun hircinum) baten ale bati halaxe gertatu baitzitzaion.

Gertakizunak zer pentsa eman beharko liguke guztiei, baina batez ere, natura hondarearen babesean ardura duten erakundeei (Udala, Foru Aldundia, Eusko Jaurlaritza,…), Orchis italica babestutako landarea da eta. Flora baskularrari dagokion EAEko espezie mehatxatuen katalogoaren arabera, orkidea espezie hau Kaltebera-tzat hartua dago, hau da, sailkapen horretan, eta "Galtzeko arriskuan" dauden espezien ondoren, bigarren garrantzitsuena. Aurkikuntza honek gainera,  aparteko balio ematen dio gure txoko kutuna den  Lamuza-Arraño  inguruneari.

"EAE-ko flora baskular mehatxatua" katalogoan, espezie kalteberen atala zabaltzeko agertzen da O.italica, bere edertasuna eredu.

EAE-ko flora baskular mehatxatuaren katalogoko O. italica-ren zabalpen mapan ikus daiteke (puntu beltzak) espezie hau non topatu duten, Arabako hegoaldean hain zuzen ere. Guk Laudio herriaren kokapena gehitu dugu alderatzeko,  aurkikuntzaren salbuespena azpimarkatuz.

O. italica  topatu genuen lekutik 200 metrotara, Himantoglossum hircinum  ikusgarriaren ale hau ikusi genuen, elbarri, abereren batek janda ziuraski.

"EAE-ko flora baskular mehatxatua" liburuan, O.italica-ri dagokion fitxaren ilustrazioa.

Grafikoa eta ilustrazioak: “Euskal Erkidego Autonomoko flora baskular mehatxatua”. Eusko Jaurlaritza. 2006.

Esker bereziak: Iñako eta Marta-ri.